Khabar Punja

“मैले देखेको नेपालको हृदयमा एक नयाँ सपना“

नेपाल, पर्वत, हरियाली र धार्मिक सम्पदाको धनी देश, विश्वकै अनौठा पर्यटकीय सम्भावनाहरू बोकेको छ। हिमालको मनमोहक दृश्यदर्शन, पहाडको सुरम्यता, र तराईको सांस्कृतिक विविधताले यसलाई पर्यटकको स्वर्ग बनाउने सबै कुरा छ। तर, यी सम्भावनाहरूलाई पूर्ण रूपमा साकार गर्न व्यवस्थित पूर्वाधार, स्पष्ट नीति, र सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण, समुदाय–कम्पनी–सरकारको गठबन्धनको आवश्यकता छ। यी तत्वहरू जोडिएमात्र ग्रामीण अर्थतन्त्रमा वास्तविक, टिकाऊ र क्रान्तिकारी परिवर्तन ल्याउन सकिन्छ।

यसै सन्दर्भमा, गण्डकी प्रदेशको तनहुँ जिल्लामा अवस्थित छीमकेश्वरी-बन्दीपुर क्षेत्रलाई लक्षित गरी राखिएको “छीमकेश्वरी-बन्दीपुर टूरिज्म सर्किट” को महत्त्वाकांक्षी योजनाले आधुनिक पर्यटन र समग्र ग्रामीण विकासको एक अभिनव दृष्टिकोण प्रस्तुत गर्दछ। यो परियोजना केवल केवलकार र सडक निर्माणसम्म सीमित नरही एउटा “सामाजिक-आर्थिक पारिस्थितिक तन्त्र” (Socio-Economic Ecosystem) को सृष्टिको रूपमा देखिन्छ, जसले स्थानीय ग्रामीणहरूलाई केन्द्रमा राखेर पर्यटन, धर्म, संस्कृति, कृषि, वन्यजन्तु संरक्षण र उद्यमितालाई एकसूत्रमा बाँध्नेछ। यसले बन्दीपुर क्षेत्रलाई मात्र अन्तर्राष्ट्रियस्तरको पर्यटकीय गन्तव्य बनाउने होइन, तर स्थानीय जीवनस्तरमा ठूलो सुधार ल्याउने र ग्रामीण अर्थतन्त्रलाई सशक्त र आत्मनिर्भर बनाउने लक्ष्य राख्दछ।

परियोजनाको रूपरेखा र भौतिक संरचना

यो परियोजना एउटा सुन्दर, सुरक्षित र दक्ष तरीकाले पर्यटकहरूलाई तल्लो भागबाट हिमालयको अद्भुत दृश्यावलोकन गर्दै उच्च पहाडी क्षेत्रको सांस्कृतिक र प्राकृतिक अनुभवसम्म पुर्याउने एक एकीकृत प्रणाली हो।

केवलकार: आकाशको सफर
परियोजना अन्तर्गत ३,६०० मिटर लामो एउटा उन्नत केवलकार प्रणाली हुनेछ। यसको तल्लो स्टेशन पृथ्वी राजमार्ग नजिकैको खानी खोला, आँबूखैरेनीमा अवस्थित हुनेछ, जुन मुख्य सडक जडानले गर्दा काठमाडौं, पोखरा र अन्य प्रमुख शहरबाट आउने पर्यटकहरूका लागि सहज पहुँचयोग्य हुनेछ। यो केवलकारले प्रारम्भमा पर्यटकहरूलाई सीधै १,७०० मिटरको उचाइमा रहेको इन्टरमिडिएट स्टेशनमा पुर्याउनेछ, जहाँबाट अन्नपूर्ण, मनास्लु, लामजुङ हिमाल लगायत अविश्वसनीय हिमालयको दृश्यावलोकन हुनेछ। यो स्थान केवल मध्यस्थ स्टेशन मात्र होइन, तर एउटा प्रमुख आकर्षणको केन्द्र पनि हो।

द्वारिका ग्राम: एउटा पौराणिक अनुभव
यो इन्टरमिडिएट स्टेशनलाई भगवान श्रीकृष्णको पौराणिक सहर द्वारिकाको थीममा विकास गरिनेछ। यसले गर्दा पर्यटकहरूले केवल यात्रा गर्ने मात्र होइन, तर एउटा पौराणिक युगमा पुगेको अनुभव गर्नेछन्। यहाँ श्रीकृष्णभक्तिसँग सम्बन्धित विशाल मन्दिर, सांस्कृतिक प्रदर्शनी केन्द्र, गुजराती र नेपाली वास्तुकलाको मिश्रण भएका अग्ला अग्ला महल, पारम्परिक दोकानहरू, र सांस्कृतिक मन्च हुनेछ, जहाँ नियमित रूपमा भक्ति संगीत, रासलीला र सांस्कृतिक नृत्यका कार्यक्रमहरू प्रस्तुत गरिनेछ। यसले एउटा अद्वितीय थीम-आधारित अनुभव प्रदान गर्नेछ।

छीमकेश्वरी लेक: आध्यात्मिक शिखर
द्वारिका ग्रामबाट १,९०० मिटरको केवलकार यात्रा गरेपछि पर्यटकहरू छीमकेश्वरी लेक पुग्नेछन्। यो क्षेत्र अत्यन्त पवित्र मानिन्छ, जहाँ देवी बुढीमाई र छीमकेश्वरी माँको प्राचीन मन्दिर छ। यसले धार्मिक यात्रुहरूको लागि एउटा प्रमुख आकर्षणको रूपमा सेवा गर्नेछ। दर्शनका साथै यहाँबाट देखिने ३६० डिग्रीको पनोरमिक दृश्य, जसमा मध्यनेपालका पहाडहरू र हिमशृङ्खलाहरू समावेश छन्, ले प्रकृतिप्रेमीहरूलाई पनि मन्त्रमुग्ध पार्नेछ। शिखरमा प्रार्थना क्षेत्र, ध्यान केन्द्र, र छोटा चाय पसलहरू जस्ता सुविधाहरू विकास हुनेछन्।

लाब्धि: अन्तिम गन्तव्य र नयाँ ग्रामको उदय
छीमकेश्वरी लेकबाट ८०० मिटर टाढा रहेको लाब्धि क्षेत्रमा केवलकारको अन्त्य स्टेशन रहेको छ, जुन भोटेस्वरा नजिकै छ। तर यो परियोजनाको अन्त्य होइन, बरु एउटा नयाँ सुरुवात हो। यहीं स्थानीय समुदाय, सरकार र निजी कम्पनीको साझेदारीमा “छीमका भगवती ग्राम” को निर्माण हुनेछ। यो गाउँले २०० भन्दा बढी नयाँ घरहरू (जुन होम-स्टे, स्थानीय परिवारको आवास र साना होटलको रूपमा हुनेछ), स्थानीय हस्तशिल्पका दोकानहरू, सांस्कृतिक सभागृह, स्थानीय उत्पादन बिक्री केन्द्र, र पारम्परिक खानाका रेस्टुरेन्टहरू समेट्नेछ। यो गाउँ एउटा जीवन्त, सांस्कृतिक रूपमा समृद्ध हबको रूपमा विकसित हुनेछ, जहाँ पर्यटकहरूले स्थानीय जीवनशैलीको गहिरो अनुभव गर्न सक्नेछन्।

हिलजंगल सफारी मार्फ़त बन्दीपुरसँगको जडान

छीमका भगवती ग्रामबाट बन्दीपुर सम्म “हिल जंगल सफारी” को एक रोमाञ्चक प्याकेज सुरु हुनेछ। यसले गर्दा यो सम्पूर्ण सर्किट एउटा पूर्ण र समग्र पर्यटन अनुभवमा परिणत हुनेछ। पदयात्रा मार्गहरू: सुन्दर जङ्गल, झरनाहरू र स्थानीय गाउँहरूबाट हिंड्दै बन्दीपुर पुग्ने विभिन्न दूरी र कठिनाइस्तरका हिकिंग ट्रेलहरू विकसित गरिनेछन्। यी मार्गहरूमा आराम गर्नका लागि रेस्ट प्वाइन्ट, व्यू टावर र दूरबीनको व्यवस्था गरिनेछ।बन्दीपुर केवलकार पूगी साहसिक केवलकार को यात्रा गर्ने, र सडक़ मार्फत पुन आंबू खैरेनी फिर्ता हुने रोमांचक अनुभब यसले प्रदान गर्द्छ। अफ्रोड सफारी मार्फ़त जीप वा अन्य सवारी साधनबाट जङ्गली जीवजन्तुहरू जस्तै चितुवा, हरिण, बाँदर, र विभिन्न प्रजातिका चराचुरुङ्गीहरूको अवलोकन गर्ने सफारी प्याकेजहरू उपलब्ध गराइनेछन्। अनुभवी गाइडहरूले प्रकृतिको बारेमा जानकारी प्रदान समेत गर्नेछन्। बाइकिंग ट्रेल तयार हुंदा एड्भेन्चर प्रेमीहरूको लागि माउन्टेन बाइकिंगको व्यवस्था गरिनेछ, जसले गर्दा रोमाञ्चको अनुभव बढ्नेछ।

यसरी, केवलकारले आकाशबाट र सफारीले जमिनबाट पर्यटकहरूलाई बन्दीपुरको ऐतिहासिक सुन्दरतासँग जोड्नेछ, जसले गर्दा एउटा अद्वितीय “टू-इन-वान” अनुभव सिर्जना हुनेछ।

रानीबन-आम्बु खैरेनी निकुञ्ज: संरक्षण र आम्दानीको दोहोरो लाभ

अर्को महत्त्वपूर्ण आयाम आम्बु खैरेनीदेखि बन्दीपुर रानीबन सम्मको जङ्गललाई “शिकार आरक्षण (निकुञ्ज)” को रूपमा विकास गर्ने हो। यो अवधारणा अफ्रिका र अन्य मुलुकहरूमा सफल रहेको छ र यसले संरक्षण र आर्थिक लाभलाई सन्तुलनमा राख्छ। वैज्ञानिक व्यवस्थापन हुने: यो सामान्य शिकार होइन, तर एउटा वैज्ञानिक र कडा नियन्त्रणमा गरिने व्यवस्थापन हो। जङ्गलमा हरिण, चितुवा, र अन्य निश्चित जातका जनावरहरूको संख्यालाई पारिस्थितिकी तन्त्रको सन्तुलनको लागि नियन्त्रण गर्नु आवश्यक हुन्छ। वन्यजन्तु विशेषज्ञहरूको टोलीले जनावरहरूको स्वास्थ्य, संख्या र लिङ्गअनुपातलाई मोनिटर गर्नेछ र कुन जनावरको संख्या घटाउनु सुरक्षित छ भन्ने कुरा निर्धारण गर्नेछ। स्थानीय स्वामित्व हुने : स्थानीय समुदायले नै जङ्गलमा जनावरहरूको पालनपोषण, संरक्षण र व्यवस्थापन गर्नेछन्। उनीहरूलाई रेन्जर, गाइड र प्रबन्धकको रूपमा तालिम दिई रोजगारी प्रदान गरिनेछ। उच्च-मूल्यको पर्यटन सृजना हुने: अन्तर्राष्ट्रिय शिकारीहरूले उच्च शुल्क (हजारौं अमेरिकी डलर) तिरेर यहाँ कानुनी रूपमा, नैतिक दिशानिर्देशहरूको पालना गर्दै, शिकार गर्न पाउनेछन्। यसबाट आएको आमदानी स्थानीय समुदाय, सरकार र निजी साझेदारबीच पूर्वनिर्धारित अनुपातमा बाँडिनेछ। वैकल्पिक अवलोकन मार्ग हुने: जो मानिसहरू शिकार गर्न चाहँदैनन्, तिनलाई केवलकार, गाडी, वा पदयात्रा मार्गबाट जङ्गल सफारीको अनुभव लिने अवसर प्रदान गरिनेछ। यसले गर्दा सबै प्रकारका पर्यटकहरूको लागि आकर्षण बढ्नेछ। यसले गर्दा स्थानीयहरूले जङ्गलको रक्षा गर्ने प्रोत्साहन पाउनेछन् किनभने यसबाट उनीहरूको आम्दानी हुनेछ। जङ्गल नै उनीहरूको सम्पत्ति बन्नेछ, जसले गर्दा अवैध शिकार र कटानी कम हुनेछ र वन्यजन्तु संरक्षणमा सकारात्मक योगदान पुग्नेछ।

वित्तीय मोडल र स्वामित्वको संरचना

यस परियोजनाको सबैभन्दा उल्लेखनीय पक्ष भनेको यसको वित्तीय र स्वामित्व मोडल हो, जुन सामुदायिक लाभलाई प्राथमिकता दिन्छ र यसलाई टिकाउ बनाउँछ।

प्रारम्भिक लागत: परियोजनाको प्रारम्भिक लागत (केवलकार, आधारभूत संरचना) लगभग ६ अर्ब रुपैयाँ रहेको छ, जुन पूर्णरूपमा निजी क्षेत्र बाटै लगानी हुनेछ। यसले गर्दा सरकारको राजस्व अन्य सामाजिक क्षेत्रहरू जस्तै शिक्षा र स्वास्थ्यमा लगानी गर्न सकिनेछ। अन्य: ग्राम विकास, सफारी मार्ग, निकुञ्ज व्यवस्थापन, र सामुदायिक प्रशिक्षण जस्ता लागतहरू प्रदेश र स्थानीय सरकारको तहबाट वहन गर्ने अवस्था सृजना गराउदछ, जसले गर्दा स्थानीय अधिकार र स्वामित्व बढ्नेछ, बिकास को फ़राकिलो ढोका समेत खुलने छ । सामुदायिक इक्विटी र लाभांशको रूपमा बन्दीपुर र आँबूखैरेनीका स्थानीय समुदायहरूलाई परियोजनामा शेयरपूँजी लगानी गर्न अवसर प्रदान गरिनेछ। यसको मतलब उनीहरू केवल कर्मचारी मात्र होइनन्, तर मालिक पनि हुनेछन्। उनीहरूले वार्षिक लाभांश (Dividend) प्राप्त गर्नेछन् र परियोजना सफल भएमा शेयरको समेत मूल्य वृद्धि (Capital Gain) बाट पनि लाभान्वित हुनेछन्। यो एउटा नियमित आय र दीर्घकालीन पूँजीगत लाभ “दोहरो फाइदा” (Double Benefit) को मोडल हुनेछ। स्वरोजगारी को सुनिश्चितता हुने: गाइड, होम-स्टे संचालन, स्थानीय खाना र हस्तशिल्प बिक्री, सफारी जीप चलाउने, सांस्कृतिक कार्यक्रम प्रस्तुत गर्ने, र यातायात सेवा जस्ता धेरै स्वरोजगारीको अवसर सिर्जना हुनेछ। यो मोडल “by the community, for the community” (समुदायद्वारा, समुदायको लागि) को सिद्धान्तमा आधारित छ, जसले गर्दा परियोजनाको दीर्घकालीन सफलता सुनिश्चित हुनेछ। समाजबादी आर्थिक प्रणालीको बिकासको बाटो कोरदछ।

ग्रामीण अर्थतन्त्रमा क्रान्तिकारी प्रभाव

यस एकीकृत परियोजनाले तनहुँ जिल्लाको ग्रामीण अर्थतन्त्रलाई पुनर्परिभाषित गर्ने क्षमता राख्छ। यसले सिर्जना गर्ने प्रभावहरू बहुआयामिक छन्। आयको बहुआयामिक स्रोत: रोजगारी र स्वरोजगारको अवसर हुने, परियोजनाबाट उत्पन्न हुने प्रत्यक्ष–अप्रत्यक्ष रोजगारीको विस्तृत विवरण:निर्माण चरणमा: इन्जिनियर, आर्किटेक्ट, मजदुर, ठेकेदार, यातायात सेवा, सामग्री आपूर्तिकर्ता, र स्थानीय दैनिक मजदुरी गर्नेहरूको लागि अवसर प्रदान गर्द्छ। सञ्चालन चरणमा: प्रशासनिक अधिकारी,कर्मचारी केवलकार सञ्चालनकर्मी, टिकटिङ स्टाफ, , सुरक्षा गार्ड, गाइड (भाषा र विषयगत ज्ञान भएका), होटल–लज को कर्मचारी, रेस्टुरेन्ट को ब्यान्डे, खाना पकाउने, सफाईकर्मी, र सांस्कृतिक कलाकारहरूको रूपमा स्थानीय रोजगारी सृजना गर्द्छ।

अप्रत्यक्ष रोजगारी: जस्तो कृषि: स्थानीय कृषि उत्पादन (तरकारी, दूध, मासु, फलफूल, अनाज) को लागि ठूलो बजार सिर्जना हुनेछ। पर्यटकीय होटल र रेस्टुरेन्टहरूले स्थानीय ताजा उत्पादन माग गर्नेछन्। हस्तकला र स्मारिका: स्थानीय कारीगरहरूले बनाएका हस्तशिल्प, कपडा, स्थानी्य उत्पादन, र सांस्कृतिक वस्तुहरूको बिक्री बढ्नेछ। यातायात र भाडा: ट्याक्सी–जिप सेवा, घरभाडा, होमस्टे, र सामान ओसारपसार सेवाहरूको माग बढ्नेछ। मनोरन्जन: सांस्कृतिक कार्यक्रम, स्थानीय ब्यान्ड, र कलाकारहरूको लागि मञ्च सिर्जना हुनेछ। अनुमानित रूपमा ५,००० भन्दा बढी प्रत्यक्ष रोजगारी र १०,००० भन्दा बढी अप्रत्यक्ष रोजगारी सिर्जना हुने देखिन्छ, जसले गर्दा युवाहरूको लागि विदेश पलायन एकमात्र विकल्प रहने कुराको अन्त गर्नेछ।

परियोजनाबाट उत्पन्न हुने आर्थिक लाभ:

दैनिक १०,००० पर्यटकको लक्ष्य राखिएको छ, जसले गर्दा टिकट, होटल, खाना–पान, स्मारिका, र यातायातबाट ठूलो राजस्व आउनेछ। पर्यटकको सम्भावनाको आधारमा,घरेलु र अन्तर्राष्ट्रिय पर्यटकहरूको संख्या मिलाएर वार्षिक ३०–४० लाख यो लक्ष्य प्राप्त गर्न सकिने देखिन्छ। स्थानीय उत्पादनमा बजार निर्माण भई  ग्रामीण किसानहरूका कृषिजन्य उत्पादन सीधा बजारमा पुग्नेछन्, मध्यस्थहरूको निर्भरता घट्नेछ र किसानहरूलाई उचित मूल्य प्राप्त हुनेछ। आय–व्यय चक्र हेरदा  परियोजनाबाट उत्पन्न आय ग्रामीण क्षेत्रमा नै पुनःचक्रित हुनेछ। स्थानीय मानिसहरूले कमाएको पैसा स्थानीय पसल, स्कूल, र स्वास्थ्यचौकीमा खर्च गर्नेछन्, जसले गर्दा समग्र अर्थतन्त्र मजबुत हुनेछ। यसले ग्रामीण अर्थतन्त्रलाई आत्मनिर्भर बनाउनेछ र बाह्य सहयोगमा निर्भरता कम गर्नेछ।

मानव विकास सूचकांकमा सुधार:
मानव विकास सूचकांक लामो र स्वस्थ जीवन, ज्ञान र राम्रो जीवनस्तरमा आधारित छ। यस परियोजनाले यी सबै कुरामा सीधा असर पार्नेछ। आय: परियोजनाबाट भएको आम्दानीले स्थानीयहरूको जीवनस्तरमा ठूलो सुधार ल्याउनेछ। उनीहरूले भौतिक सुविधाहरू जस्तै राम्रो घर, बिजुली, स्यानिटेशन, र सञ्चार साधनहरूको लागि अफ्नो पैसा खर्च गर्न सक्नेछन्। शिक्षा: बढी आयले मातापिताले आफ्ना बच्चाहरूलाई राम्रो स्कूलहरूमा पठाउन सक्नेछन्। साथै, परियोजनाबाट प्राप्त हुने राजस्वको एउटा अंश स्थानीय विद्यालयहरूको विकास, पुस्तकालय स्थापना, र छात्रवृत्तिमा लगानी गर्न सकिनेछ। स्वास्थ्य: बढी आर्थिक सामर्थ्यले राम्रो स्वास्थ्य सेवा खरीद गर्न सक्ने क्षमता बढाउनेछ। स्थानीय स्वास्थ्य चौकीहरूलाई आधुनिक उपकरणहरूले सजिलो सँगै लगानी गर्न सकिनेछ र चिकित्सकहरूको लागि पनि आकर्षक वातावरण बन्नेछ।

युवा पलायन रोकथाम:
युवाहरूले आफ्नै गाउँमा रमाइलो, आधुनिक र आयमूलक रोजगारी पाएपछि रोजगारीको खोजीमा विदेशिनु आवश्यकता रहने छैन। यसले गाउँमा जनशक्ति कायम राख्न मद्दत गर्नेछ, जसले गर्दा सामाजिक संरचना मजबुत हुनेछ। बुढापाकाहरूले आफ्ना छोराछोरीहरूसँग बस्न पाउनेछन् र युवाहरूले आफ्नो सांस्कृतिक जडसंगलाई बचाएर राख्न सक्नेछन्।

महिला सशक्तिकरण:
पर्यटन क्षेत्रमा महिलाहरूले गाइड, होम-स्टे संचालन, हस्तशिल्प निर्माण र बिक्री, सांस्कृतिक कार्यक्रम प्रस्तुत गर्ने, रेस्टुरेन्ट संचालन, र प्रशासनिक कामहरू जस्ता क्षेत्रहरूमा अग्रणी भूमिका खेल्न सक्छिन्। यसले उनीहरूको आर्थिक स्वावलम्बनलाई बढावा दिनेछ, जसले गर्दा उनीहरूको सामाजिक हैसियतमा सुधार ल्याउनेछ र घरभित्र र समाजमा निर्णय प्रक्रियामा उनीहरूको आवाजलाई बल मिल्नेछ।

चुनौतीहरू र उपाय

कुनै पनि ठूलो र परिवर्तनकारी परियोजनाको सामना गर्नुपर्ने चुनौतीहरू छन्। तर यिनलाई अगाडि नै पहिचान गरी समाधान खोज्नु आवश्यक छ। पर्यावरणीय प्रभाव: केवलकार र निर्माण कार्यले पर्यावरणमा असर पार्न सक्छ की जंगलको कटान, माटोको क्षरण, र अपशिष्ट व्यवस्थापन को बारेमा नकारात्मक कुरा गर्न उकसाउनू ठूला चुनौतीहरु हुन् सकछन । यसको समाधान ईआईए गर्दा ठूलो मात्रामा वृक्षारोपण अभियान चलाउनु, निर्माणका लागि पर्यावरणमैत्री सामग्री प्रयोग गर्नु, ठोस र तरल अपशिष्ट व्यवस्थापनको आधुनिक प्रणाली स्थापना गर्नु, र सौर्य ऊर्जा जस्ता हरित प्रविधिको प्रयोग गर्नेगरि बेवस्था गरिएको हुनछ । यसले पर्यावरणीय प्रभाव मूल्यांकन (EIA) कडाइका साथ पालना गर्नुपर्छ। सांस्कृतिक वाणिज्यीकरणको सवाल लाई उत्पादक्मुलक ढंगले प्रदर्शन गर्न,सांस्कृतिक कार्यक्रमहरू प्रस्तुत गरिने र वास्तविकता प्रदर्शन गर्ने अवसर तयार गर्द्छ। यसको समाधान भनेको स्थानीय संस्कृतिलाई वास्तविक रूपमा प्रस्तुत गर्ने, स्थानीय बुढापाका र संस्कृतिकर्मीहरूलाई संरक्षकको रूपमा संलग्न गराउने, सांस्कृतिक संरक्षण र अनुसन्धानका लागि कोष स्थापना गर्ने, र पर्यटकहरूलाई सांस्कृतिक संवेदनशीलताको बारेमा जानकारी दिने हो । सहकार्यको रूपमा निजी कम्पनी, सरकार (संघीय, प्रदेश, स्थानीय), र स्थानीय समुदायबीचको सहकार्य मजबूतरूपमा आवश्यक बनाउछ। पारदर्शी सम्झौता र करारहरू बनाउनु, नियमित बैठकहरू गर्नु, र साझा निर्णयन प्रक्रिया अपनाउन सिकाउदछ । एउटा संयुक्त समिति गठन भई, जसमा सबै पक्षका प्रतिनिधिहरू रहन्छन्, र नीति निर्माणमा सहभागीता बढाउने कार्य गर्द्छ।

अन्तर्राष्ट्रिय उदाहरण
विश्वभरि यस्ता परियोजनाहरूले ग्रामीण विकासमा ठूलो योगदान दिएका छन्। स्विजरल्याण्ड: माउन्ट पिलाटस, टिट्लिस जस्ता केवलकार प्रणालीहरूले धार्मिक स्थल र ग्रामीण क्षेत्रलाई विश्व प्रसिद्ध बनाएका छन् र स्थानीय अर्थतन्त्रलाई मजबुत गरेका छन्। चीन: Zhangjiajie National Park मा केवलकारले लाखौँ पर्यटक तानेको छ र त्यस क्षेत्रलाई गरीबीबाट उद्धार गरेको छ। भारत: वैष्णोदेवी (जम्मू), गिरनार (गुजरात) र त्रीरामपती बालाजी (राजस्थान) मा केवलकारले धार्मिक पर्यटनलाई सहज बनाएको छ र यसबाट भएको आयले स्थानीय विकासमा ठूलो योगदान पुर्याएको छ। यी उदाहरणहरूले प्रमाणित गर्छन् कि धार्मिक आस्था + प्राकृतिक दृश्य + पूर्वाधार = ग्रामीण विकास को सूत्र सफल हुन सक्छ।

निष्कर्ष: विकासको नयाँ बाटो

छीमकेश्वरी-बन्दीपुर टूरिज्म सर्किट केवल एउटा परियोजना मात्र होइन, यो नेपालका ग्रामीण क्षेत्रहरूको विकासको लागि एउटा ब्लूप्रिन्ट (नक्सा) हो। यो शोषण, आडंबर र पंजीबाद होइन अपितु एक महान समाजबादी आर्थिक क्रान्तिको संखानद हो।यसले साबित गर्छ कि आधुनिक आधारभूत संरचना, सांस्कृतिक सम्पदा, र प्राकृतिक सुन्दरतालाई सामुदायिक साझेदारी र न्यायोचित वित्तीय मोडलको साथ जोडेर एउटा समृद्ध र टिकाऊ भविष्य निर्माण गर्न सकिन्छ।

यो परियोजना सफल भएमा दैनिक औसत १० हजार भन्दा बढी पर्यटकहरूले यस ठाऊँको भ्रमण गर्नेछन्, स्थानीयहरूको जीवनस्तरमा अभूतपूर्व सुधार हुनेछ, र तनहुँ जिल्ला नेपालको एउटा प्रमुख आर्थिक केन्द्रको रूपमा उभिनेछ। यसले देखाउनेछ कि नेपालको विकास राजधानी काठमाडौंभित्र मात्र सीमित नरही देशको कोना-कोनामा पनि सम्भव छ। यसलाई सफल बनाउन संघीय, प्रदेश र स्थानीय सरकार, निजी लगानीकर्ता, र सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण, स्थानीय समुदायको पूर्ण सहयोग र सहकार्यको आवश्यकता पर्नेछ। “छीमकेश्वरी बन्दीपुर टूरिजम सर्किट” ले निम्न सूत्रहरू प्रदान गर्दछ: धार्मिक आस्था + प्राकृतिक सम्पदा + आधुनिक पूर्वाधार को संयोजन, निजी + राज्य + समुदाय को त्रिपक्षीय साझेदारी, रोजगारी, आय, सामाजिक सेवा मा प्रत्यक्ष प्रभाव, ग्रामीण अर्थतन्त्र लाई आत्मनिर्भर बनाउने योगदान। यस परियोजनाबाट प्राप्त हुने उपलब्धि केवल छीमकेश्वरी बन्दीपुर मात्र नभई, पूरा गण्डकी प्रदेश र नेपालकै पर्यटन ब्रान्डिङमा कोशेढुङ्गा सावित हुनेछ। अब आवश्यक छ, समुदाय, राज्य र निजी क्षेत्रले एकताबद्ध भएर यो सपना साकार पार्ने दृढ संकल्प र अगाडि बढाउने साहस।र राजनीतिक सहयोगको अपरिहार्यता।

लेखक युवा उधमी एबं अभियानकर्मी हुन्